Bezpieczeństwo i regulacje prawne w bliskim transporcie

Automatyzacja i robotyzacja Logistyka i magazynowanie Produkcja

W wielu zakładach przemysłowych czy na placach budowy pojawia się konieczność transportu bardzo dużych przedmiotów. Często są one nie tylko ciężkie, ale i tak nieporęczne, że nawet przeniesienie ich na niewielką odległość zdecydowanie opóźniałoby proces produkcji czy budowy. I dziś nikt już nawet nie stara się sobie wyobrazić, żeby taki transport odbywał się wyłącznie przy wykorzystaniu siły ludzkich mięśni.

Od tego typu zadań mamy manipulatory przemysłowe, urządzenia, które wspomagają człowieka – operatora przy wykonywaniu takich czynności jak podnoszenie, przenoszenie czy odwracanie, pozycjonowanie, czyli manipulowanie dużymi, ciężkimi, a nawet niebezpiecz-
nymi elementami.
Kwestia bezpieczeństwa przy eksploatowaniu urządzeń do transportu bliskiego realizowana jest na podstawie rygorystycznych norm oraz wytycznych, które regulują warunki użytkowania tego typu maszyn. Kolejnym aspektem są także przeglądy konserwacyjne, które często błędnie utożsamia się z przeglądem gwarancyjnym i spycha na drugi plan, mimo że są one ustanowione przez prawo.

REKLAMA

​​

Typ urządzenia a bezpieczeństwo jego eksploatowania w zakładach przemysłowych

Żurawie
Praca żurawi polega na przemieszczaniu ładunków w pionie oraz poziomie. Mogą być one wykorzystywane do szeregu prac w ramach operacji transportu bliskiego. Awarie występujące w żurawiach determinowane są głównie przez błędy operatora, przekroczenie dopuszczalnego udźwigu oraz niezgodne z instrukcją ich użytkowanie. 
Obsługa tego typu urządzeń (w szczególności żurawi wieżowych) często wymaga nie tylko szczególnych predyspozycji psychofizycznych, ale także uprawnień, których zdobycie potwierdza zaświadczenie certyfikacyjne wydawane po pozytywnie złożonym państwowym egzaminie przed komisją właściwego miejscowo Urzędu Dozoru Technicznego. Duże niebezpieczeństwo stwarzane jest podczas pracy żurawi w warunkach kolizyjnych, gdy promienie ich ramion nachodzą na siebie.
Z kolei płynność i efektywność ruchu w zakładzie produkcyjnym ograniczana jest przez szereg niezbędnych czynności koniecznych do wykonania przed i po przystąpieniu do pracy przez operatora. Istnieje więc dosyć wysokie ryzyko uszkodzenia maszyny przy jej nieprawidłowym eksploatowaniu. 
Warto zaznaczyć, że dla żurawi o udźwigu do 250 kg z wyłączeniem żurawi służących do przemieszczania osób ustalono formę dozoru uproszczonego – urządzenia nie wymagają zgłoszenia do UDT i badań, ale należy zapewnić konserwację i obsługę przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia; uprawnienia do obsługi nie są wymagane przy urządzeniach z napędem ręcznym.

„Żurawie” w wersji mini, czyli manipulatory
Manipulatory stanowią jedną z bardziej docenianych grup urządzeń służących do transportu bliskiego w zakładach przemysłowych. Odznaczają się o wiele lepszą ergonomią i wydajnością pracy. Zdecydowana większość manipulatorów jest obsługiwana przez jednego operatora, a przebywanie osób postronnych w zakresie pracy urządzenia jest zakazane. Manipulatory zajmują zdecydowanie mniej powierzchni użytkowej zakładu, a jednocześnie ich konstrukcja sprawia, że są o wiele bezpieczniejszym rozwiązaniem niż suwnice, żurawie i wyciągarki, gdyż umożliwiają pełne operowanie przenoszonym produktem. Dodatkowo warto wspomnieć, że manipulatory przemysłowe są zawsze „szyte na miarę” zastanych warunków otoczenia.
Jednym z istotniejszych zabezpieczeń jest wyposażanie manipulatorów w akumulatory powietrzne. Są to zbiorniki zapasowego powietrza, które umożliwiają dokończenie operacji transportowej w przypadku wyczerpania się sprężonego powietrza w zbiorniku właściwym lub innej usterce manipulatora. Dzięki zabezpieczeniu antyupadkowemu manipulatory nie upuszczą przenoszonego produktu. Przed zbyt szybką lub raptowną pracą, która mogłaby zagrozić operatorowi, maszynie lub otoczeniu, manipulatory załączają ochronne systemy dławiące. 

Prawny aspekt bezpiecznej eksploatacji urządzeń do transportu bliskiego

Żurawie, wyciągarki, suwnice oraz manipulatory przemysłowe podlegają dozorowi technicznemu zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. z 2012 r.,
poz. 1468). Sposób wykonywania dozoru technicznego w stosunku do ww. maszyn określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. z 2003 r., nr 193, poz. 1890). Poza zapisami prawnymi wymaga się, by urządzenia do transportu bliskiego posiadały dokumenty zezwalające na ich eksploatację. Taką dokumentację wystawia Urząd Dozoru Technicznego.

Regulacje prawne

Manipulatory z silnikiem pneumatycznym, który umożliwia jazdę maszyny po torowisku, UDT traktuje jako żurawie stacjonarne, natomiast te pozbawione silnika – jako żurawie z napędem ręcznym. W pierwszym przypadku manipulatory objęte są dozorem ograniczonym, w drugim – dozorem uproszczonym. Ten podział i klasyfikacja przekładają się z kolei na długość okresu, w którym należy przeprowadzić przegląd konserwacyjny.
Manipulatory traktowane jako żurawie z napędem ręcznym podlegają obowiązkowemu przeglądowi okresowemu co 90 dni. Manipulatory klasyfikowane jako żurawie stacjonarne takiego przeglądu wymagają co 60 dni. Te terminy reguluje polskie prawo, natomiast producent ma prawo do wprowadzenia dodatkowego wymogu w tym zakresie.

Przegląd okresowy a przegląd gwarancyjny

Jak widać, przegląd okresowy czy konserwacyjny to nie to samo, co przegląd gwarancyjny. Natomiast wykonanie bądź nie przeglądu okresowego w określonym przez producenta terminie może mieć wpływ na utrzymanie bądź utratę gwarancji. Użytkownik maszyn ma prawo wprowadzić swój dodatkowy harmonogram przeglądów, natomiast powinien on respektować wymogi prawne oraz regulacje producenta.
Kto ma prawo wykonać taki przegląd? Użytkownik może oczywiście skorzystać z wybranej przez siebie firmy lub własnych służb utrzymania ruchu. Warto natomiast zadbać o to, aby usługę tę wykonywały osoby z uprawnieniami do konserwacji UTB, ponieważ brak uprawnień serwisanta albo jego niewłaściwe działanie, może skutkować utratą gwarancji na sprzęt, a nawet mandatem ze strony UDT czy PIP.
Producent ma prawo zakwestionować gwarancję, jeśli w czasie jej obowiązywania klient wykona przegląd konserwacyjny z inną firmą i:

  • okaże się, że naprawy dokonała osoba bez odpowiednich uprawnień do wykonywania takiego przeglądu,
  • okaże się, że naprawa została przeprowadzona w sposób niewłaściwy, odbiegający od zaleceń producenta.

To tradycyjna i powszechna procedura rynkowa, która chroni i producenta, i użytkownika maszyny. Tylko właściwe i zgodne z zaleceniami wykonawcy maszyny jej użytkowanie i serwisowanie, daje gwarancję sprawnego działania. Nie można wszak wymagać od producenta, aby płacił za błędy popełnione przez niekompetentnych serwisantów.

Podsumowanie

Bezpieczeństwo operowania urządzeniami służącymi do przenoszenia ciężkich ładunków o nierzadko nieporęcznych gabarytach stanowi obecnie jeden z istotniejszych aspektów związany z doborem maszyny do warunków i specyfiki zakładów produkcyjnych. Stąd kluczowe jest, aby wykonywać zarówno przeglądy gwarancyjne, jak i przeglądy okresowe. Obowiązek przeglądów konserwacyjnych nie jest wymogiem producentów (choć ci mogą sugerować oczekiwany termin wykonania takiego serwisu), a regulacją wprowadzoną przez polskie prawo. Nie ma tutaj miejsca na dowolność i wielość interpretacji. Wykładnia UDT na ten temat jest bardzo klarowna. Warto podejść do tego zadania odpowiedzialnie, to bowiem nie tylko kwestia wymogów prawnych, ale i dodatkowa gwarancja bezpieczeństwa pracy z UTB.

Przypisy