Wytyczne dotyczące maszyn i urządzeń zasilanych prądem

Praca przy maszynach i urządzeniach zasilanych elektrycznie wymaga szczególnej uwagi i ostrożności oraz znajomości występujących zagrożeń. Bezpieczeństwo pracy uwarunkowane jest w szczególności znajomością budowy i zasad pracy urządzeń, prawidłowym wykonywaniem czynności eksploatacyjnych oraz ścisłym przestrzeganiem zasad organizacji pracy i wymagań przepisów.

Szczegółowe sposoby ochrony przed porażeniem prądem zostały opisane w artykule Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym podczas eksploatacji maszyn, który ukazał się w SUR nr 6
(62)/2017 (s. 56-60). W tym tekście natomiast uwaga zostanie zwrócona na bezpieczną organizację stanowiska pracy wyposażonego w maszyny i urządzenia zasilane prądem. 

W ramach przypomnienia – środki ochrony przeciwporażeniowej dzielimy na dwie grupy:

• organizacyjne:
• systematyczne szkolenie pracowników,
• właściwe kwalifikacje personelu,
• korzystanie ze środków informacji wizualnej,
• konserwacja i pomiary,
• właściwe oświetlenie,
• stosowanie sprzętu ochrony osobistej,
• techniczne:
• podstawową (przed dotykiem bezpośrednim), która ma na celu zapobiegać porażeniom od napięć roboczych, a jej zadaniem jest niedopuszczenie do zetknięcia się człowieka z przewodzącymi elementami obwodów elektrycznych,
• dodatkową – ochrona taka ma na celu zapobieganie porażeniom od napięć roboczych, a jej zadaniem jest niedopuszczenie do wystąpienia i długotrwałego utrzymywania się niebezpiecznego napięcia dotykowego (np. powyżej 50 V

przy prądzie zmiennym i warunkach środowiskowych).

Praca przy obsłudze urządzeń elektrycznych obejmuje takie czynności, jak:

• uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń,
• nadzór urządzeń w czasie ich pracy,
• dokonywanie odczytów wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej,
• oględziny i przeglądy urządzeń niewymagające ich demontażu,
• prace porządkowe w pomieszczeniach.

OCENA BEZPIECZEŃSTWA

Aby zapewnić bezpieczną pracę przy maszynach i urządzeniach, ważne jest, aby przed wdrożeniem ich do użytkowania we właściwy sposób dokonać oceny bezpieczeństwa maszyny i jej otoczenia. Już przed zakupem nowej maszyny/urządzenia pracodawca powinien dokonać jej weryfikacji pod kątem spełnienia wymagań zasadniczych, do sprawdzenia których nie jest wymagana specjalistyczna wiedza, tj.:

• czy na maszynie umieszczono oznakowanie CE oraz dane identyfikujące producenta i maszynę (tzw. tabliczkę znamionową),
• czy opis elementów sterowniczych i pisemne informacje dotyczące bezpieczeństwa umieszczone na maszynie (ostrzeżenia, zakazy, nakazy) są w języku polskim,
• czy dołączono do maszyny instrukcję użytkowania i deklarację zgodności w języku polskim,
• czy uniemożliwiono swobodny dostęp do miejsc niebezpiecznych (np. zastosowano osłony elementów ruchomych związanych z przekazaniem napędu).

Kolejne czynności (mogą wymagać specjalistycznej wiedzy) to:

• Przy doborze maszyny/urządzenia należy zwrócić uwagę na szczególne warunki i charakterystykę pracy oraz na zagrożenia, które występują w zakładzie.
• Zakres zastosowań maszyny/urządzenia w zakładzie powinien być zgodny z przeznaczeniem określonym przez producenta w instrukcji obsługi lub dokumentacji techniczno-ruchowej.
• Maszyna/urządzenie powinny być instalowane, umieszczone oraz użytkowane w sposób minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników; maszyna powinna być zamontowana zgodnie z zaleceniami producenta określonymi w instrukcji.
• Elementy sterownicze powinny być widoczne, rozpoznawalne i odpowiednio oznakowane (etykietami, znakami, symbolami i/lub tekstem (napisami) w języku polskim; znaczenie użytych znaków i symboli powinno być wyjaśnione w instrukcji użytkowania).
• Układ sterowania powinien wykazywać właściwą odporność na uszkodzenia podczas prawidłowego, tj. zgodnego z zaleceniami producenta, użytkowania maszyny/urządzenia.
• Generowane przez maszynę/urządzenie sygnały bezpieczeństwa powinny być łatwo dostrzegalne i zrozumiałe.
• Maszyna/urządzenie musi być wyposażona w łatwo odróżniające się rozwiązania, które służą do odłączania jej od wszystkich źródeł energii. Należy oznakować pozycje elementu odłączającego zasilanie umożliwiające identyfikację stanu, w jakim znajduje się maszyna/urządzenie (załączenie/odłączenie). Należy dobrać takie rozwiązania układu sterowania i przenoszenia mocy, by wykluczyć ruch elementów roboczych natychmiast po połączeniu maszyny/urządzenia ze źródłem energii. Ruch ten powinien być wywołany jedynie poprzez sygnał uruchomienia przekazywany za pośrednictwem elementu sterowania.
• Maszyna/urządzenie muszą być zabezpieczone przed zagrożeniem porażenia pracowników prądem elektrycznym.
• Sprzęt musi być zgodny z miejscowym prawem i przepisami oraz z warunkami bezpieczeństwa, które są wymagane, aby zagwarantować pełne bezpieczeństwo pracy, z uwzględnieniem lokalnych okoliczności w połączeniu z uwarunkowaniami zakładu.
• Sprzęt powinien zostać dostarczony również wraz z oceną ryzyka dokonaną przez producenta.
• W przypadku, gdy bezpieczne użytkowanie maszyn/urządzeń jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodaw...